Hz. Lokman’ın kişilik ve karakteri

Hazret-i Lokman Allah’ın veli kullarından, güzel konuşan, hikmet sahibi salih bir kişiydi. Kur’an’da ondan övgüyle bahsedilmektedir. Davud Aleyhisselâm zamanında yaşamıştır. Siyah renkli bir köle idi. Fakat pek güzel sözleri, geniş bilgisi ve üstün halleri vardı. Bir sohbet sırasında adamın biri ona şöyle demişti:
– Sen bir koyun çobanıyken, insanlar sözlerini neden önemsiyorlar?
– Ben gözümü harama kapadım, dilimi tuttum, az yemekle yetindim, sözümü yerine getirdim, beni ilgilendirmeyen şeylere karışmadım, sustum.
Hz. Lokman’ın efendisi, bir koyun kesip en iyi tarafından iki parçasını kendisine getirmesini istemiş. O da kestiği koyunun dilini ve kalbini kesip getirmiş. Sonra da bir koyun daha kesip en kötü iki parçasını atmasını istemiş. O da kestiği koyunun dilini ve kalbini koparıp atmış. Efendisi bu işe bir anlam vermeyip sebebini sorunca şöyle demiş:
– İyi oldukları zaman dilden ve kalpten iyisi yok, kötü oldukları zaman da onlardan kötüsü yoktur!
– İnsanların hangisi daha alimdir? demişler.
– İnsanların bilgisinden yararlanıp kendi bilgisini arttırandır, demiş.
Şu hikmetli sözler ona aittir:
– Dört yerde dört şeyi korumak, iki şeyi unutmamak, iki şeyi de unutmak gerekir. Korunacak şeyler: Namazda gönül, halk içinde dil, yemekte boğaz, el evinde göz. Unutulmayacak şeyler, Allah’ın büyüklüğü ve ölümdür. Unutulması gerekenler de, birine ettiğin iyilik ve sana yapılan kötülüktür.
Hz. Lokman bir gün Davud Aleyhisselâm’a uğradığında, onun demirden halkalar yapıp birbirine geçirdiğini görmüş. Bunun ne olduğunu merak edip sormak istemişse de, konuşmak yerine susup sabretmiş. Biraz sonra Davud Aleyhisselâm demir zırhını tamamlayıp üstüne giyince işin aslı anlaşılmış. Hz. Davud ona dönerek:
– Bu elbise savaşta darbelere engeldir, deyince Hz. Lokman da:
– Sabretmek güzel şeydir, üzüntüyü giderir, demiş.
Lokman Hekim’e ahmak kimdir? diye sorduklarında
Sebepsiz yere öfkelenen,
Faydasız söz söyleyen,
Herkese güvenen,
Dostunu düşmanından ayıramaz olan buyurmuştur.
Bir başka beytinde şu güzel nasihatleri yapmaktadır.
Ulemanın yanında dilini koru,
Evliyanın yanında gönlünü koru,
Namazda gönlünü koru,
Yemekteyken mideni koru,
Başkasının evinde gözünü koru,
Halkın arasında dinini koru,
İki şeyi unutma: Hz. Allah’ı ve Ölümü
İki şeyi unut: Başkasına yaptığın iyiliği, sana yapılan kötülüğü.