İrade-i cüz’iye, irade-i külliye ne demek?
İrade-i cüz’iyye: Cenab-ı Hakk’ın kuluna verdiği mahdut bir salahiyet ve tercih hakkıdır. Fakat ehemmiyeti pek büyüktür. Zira insan, iradesini hayra sarf ederse Mevla hayrı, şerre sarf ederse şerri yaratır. Bu itibarla insan, Cenneti de, Cehennemi de bu irade ile kazanır. Evet, Halık (Yaratıcı) yalnız Cenab-ı Hakk’tır. O dilemezse, o yaratmazsa hiç bir şey olmaz. Şu kadar ki, kul kasib yani isteyip çalışan, Mevla ise Halik yani yaratan’dır. İnsana verilen irade-i cüz’iyye otomobilin direksiyonu gibidir . İnsan direksiyonu ne tarafa çevirirse otomobil o tarafa gider.
İrade-i cüziyye nedir?
Kafası karışık adamın biri,bilge bir zat ile hasbihal ederken,şöyle bir soru sorar. “söylermisiniz bana hayatta karar verme özgürlüğümü zorbalıktan başka engelleyecek var mı?” bilge tebessüm eder ve “SEN “der.. “sen kendi özgürlüğünü kendin engellersin…”Eğer ki irade-i külli”den bir haber yaşamaya devam edersen…”
İrade-i külliye ne demektir?
İrade-i külliye; Hz. Allah celle celalühünün her şeye şâmil olan emri ve iradesine denir. Herşeye gücü yeten Cenabı hakkın iradesidir.
“Ne?! Nasıl yani? bilge soruya soruyla cevap verir: “Kaç ayağın var senin?” adam-“elbette iki” der “pekala tek ayağının üzerinde durabilir misin?” “Gayet tabii”diye cevap verir adam. | | devamını gizle.. “o halde hangi bacağının üzerinde durmak istiyorsun karar ver”. Adan biraz düşünür ve sol ayağının üzerinde durmaya karar verir.. “Tamam özgürce karar verdin ve uyguladın işte…”der bilge zat “biz buna irade-i cüz’i deriz..” “Ne dersiniz; ne? “öneml değil;sen şimdi haydi öteki ayağını da kaldır..””adam şaşırır ve -“ama bu imkansız!”der “Gördün mü;işte özgür karar vermen buraya kadar.
Tek ayağın için karar vermekte özgürsün.. İkincisi için hayır!İlki senin irade-i cüz’iyene bırakılmış.. ikincisi sendeki o iradeyi de halkeden “irade-i külli”nin tasarrufu altında…
Güzel bir şiir ile konuyu özetleyelim;
Açılır bahtımız bir gün hemen battıkça batmaz ya
Sebepler halk eder Hâlik, kerem bâbın kapatmaz ya.
Benim Hakk’a münacâtım değildir rızk için hâşâ
Hüdâ Rezzâk-ı âlemdir rızıksız kul yaratmaz ya.
Erzurumlu İbrahim Hakkı
